Wojsko a praca w warunkach szczególnych

Ustawa o emeryturach i rentach z FUS w art. 184 stanowi o przesłankach pozwalających na uzyskanie prawa do wcześniejszej emerytury, dla pracowników, którzy w dniu 1.01.1999 r. osiągnęli:

1. okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze określony innymi przepisami (15 lat),
2. okres składkowy i nieskładkowy – co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn,
3. brak przynależności do OFE bądź złożenie wniosku o przekazanie środków z OFE do ZUS.

Aby zatem uzyskać prawo do wcześniejszej emerytury należy legitymować się minimum 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach bądź w szczególnym charakterze. W praktyce właśnie z tym okresem bywa największy kłopot. Warto zatem przyjrzeć się jednemu z nowszych wyroków Sądu Najwyższego dotyczącym właśnie tej kwestii, czyli zaliczaniu służby wojskowej do tego okresu.

Kwestia zaliczenia zasadniczej służby wojskowej do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym była wielokrotnie przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, jednakże linia orzecznicza stała się tak niejednolita, że rozpoznając skargę kasacyjną Sąd Najwyższy przedstawił zagadnienie prawne powiększonemu składowi Sądu.

W stanie faktycznym, na podstawie którego obradował Sąd, możliwość zaliczenia okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej dotyczyła lat 1971-1973, a więc okresu, w którym obowiązywała ustawa z dnia 27.11.1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Gwarantowała ona, na podstawie art. 108,  po spełnieniu pewnych warunków, wliczenie okresu służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie wszystkich uprawnień, o ile po odbyciu służby pracownik podjął zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. Natomiast przepis art. 106 nakładał na pracodawcę obowiązek ponownego zatrudnienia takiego pracownika, o ile ten w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia ze służby zgłosił swój powrót do pracy. Przy czym należy poczynić uwagę, że ten trzydziestodniowy okres nie jest ani okresem zatrudnienia, ani okresem służby wojskowej.

Na podstawie wspomnianej ustawy zostało wydane rozporządzenie Rady Ministrów z 22.11.1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy, które stanowiło, że okres odbytej służby zalicza się do okresu zatrudnienia w zakresie uprawnień uzależnionych od ilości lat pracy w danym zakładzie lub gałęzi pracy oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie.

I właśnie tego stanu prawego dotyczyła uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 16 października 2013 r. (II UZP 6/13)

Czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 27 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (Dz. U. nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 1974 r.) zalicza się – na warunkach wynikających z tego przepisu – do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz.1227 ze zm.).

Warto również zauważyć, że okres odbywania zasadniczej służby wojskowej ani na podstawie obecnych przepisów, ani na podstawie obowiązujących wcześniej przepisów nie jest okresem zatrudnienia, a jego zaliczanie w stażu ubezpieczeniowym możliwe jest jedynie na podstawie odrębnego przepisu. Stąd też, w stanie faktycznym rozważanym przez sąd, w którym obowiązywała ustawa o powszechnym obowiązku obrony możliwe było zaliczenie okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej na podstawie przepisów tej ustawy, jak i rozporządzenia wykonawczego do niej. Natomiast sytuacja może przedstawiać się odmiennie w przypadku obowiązywania innych przepisów prawa.

Podsumowując, okres zasadniczej służby wojskowej zostanie wliczony do stażu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, o ile po odbyciu służby, pracownik podejmie zatrudnienie w tym zakładzie pracy, w którym zatrudniony był przed powołaniem do odbycia służby wojskowej, o ile przepis szczególny – w omówionym przypadku ustawa o powszechnym obowiązku obrony – pozwoli na zaliczenie tego okresu.

Analizując zatem warunki uzyskania przez pracownika prawa do przejścia na wcześniejszą emeryturę warto zbadać, czy przypadkiem okres służby wojskowej nie będzie miał decydującego znaczenia. Czasami bowiem również pracodawcy może zależeć na odejściu pracownika.